Centro Experimental Floresta Ativa é inaugurado na Resex Tapajós-Arapiuns
15 de julho de 2016 por Patrícia KalilComplexo sustentável funcionará como unidade demonstrativa e centro de treinamento em tecnologias produtivas, sociais e ambientais na Amazônia
Patrícia Kalil
— especial para Rede Mocoronga
“Vamos valorizar a sabedoria histórica dos povos da Amazônia, aliá-la ao conhecimento técnico do presente e, juntos, construir a ciência do futuro para o desenvolvimento pacífico, harmônico e alegre dos seres humanos uns com os outros e com o planeta” — Eugenio Scannavino.
Estabelecer no coração da Amazônia, dentro de uma das maiores reservas extrativistas do país, um pólo de referência para o desenvolvimento de projetos de tecnologias socioambientais replicáveis para toda a floresta. Com esse sonho, o Projeto Saúde e Alegria em parceria com a Tapajoara (organização concessionária que reúne lideranças de todas as associações das 74 comunidades da reserva) e o Instituto Chico Mendes de Conservação da Biodiveridade — ICMBio inaugura o Centro Experimental Floresta Ativa (CEFA), a principal estratégia do programa Floresta Ativa.
Há quatro anos o PSA me convidou para trabalhar aqui na reserva e ajudar no desenvolvimento de um modelo de produção que mantenha a floresta em pé. Ao contrário do sistema industrial que é baseado na obsolescência programada, ou seja, no produção de ‘coisas’ que são feitas para não durar, nós estamos trabalhando com elementos que tenham permanência, na lógica da permacultura, da sustentabilidade. No CEFA, vamos juntos criar maneiras de produzir alimentos e gerar renda, num processo de co-evolução com a floresta. — João Rockett / IPEP
As instalações foram construídas usando técnicas de bioconstrução. Além de causar o menor impacto ambiental possível, todo o complexo foi concebido valorizando o conhecimento e savoir-vivre dos povos da floresta aqui há milhares de anos.
“Esse projeto é maravilhoso. Tudo aquilo que é bom para a Resex, nós indígenas vamos abraçar. — Raimundo Carvalho, representante do Conselho Indígena da Resex
A partir de um modelo sustentável de desenvolvimento da região, as construções tiveram como foco eficiência energética, tratamento adequado de resíduos, aproveitamento da luz do dia, da ventilação natural e reaproveitamento da água da chuva.
Na capacitação sobre reaproveitamento de água da chuva foi construída uma cisterna no centro como aula prática aos participantes e servir de modelo para ser replicado na reserva.
Sem depender de diesel, toda a eletricidade do complexo hoje é gerada com o uso de painéis fotovoltaicos que convertem a luz do sol em energia elétrica. O bombeamento de água do poço é mantido com energia solar também.
Para este ano, com o crescimento das atividades no pólo, já está prevista a criação de um parque eólico com hélices aerogeradoras para aproveitar o forte vento do local, além da recuperação de uma minihidrelétrica abandonada.


As águas cinzas da cozinha, dos chuveiros, dos tanques e das pias são direcionadas para círculos de bananeiras onde o saneamento ecológicoacontece dentro de um sistema vivo.
Para as águas negras dos resíduos sanitários, um outro tanque impermeabilizado preenchido com diferentes camadas de substrato foi adotado. Todo o efluente sanitário é direcionada para o sistema. Lá, ele passa por processos naturais de tratamento, com a degradação da matéria orgânica e a absorção e evapotranspiração da água pelas plantas.

A autonomia do espaço é a chave dentro de todo o centro, para que o local não dependa de recursos de fora para manter suas próprias necessidades e nem para lidar com seus resíduos.
Instalações vivas
Além das construções básicas e receptivas inauguradas esse mês, que contam também com redários e alojamentos com capacidade para receber mais de 200 pessoas, desde o início estão em andamento treinamentos e oficinas para todos das comunidades. As instalações demonstrativas possibilitam a vivência prática dos cursos:
✔ viveiro central;
✔ sistemas de hortaliças orgânicas;
✔ criação de abelhas;
✔ bosque agroflorestal com diversas espécies nativas frutíferas;
✔ piscicultura.
“É um espaço de troca e construção de conhecimentos, um polo difusor de boas práticas, não só entre comunidades, mas também um centro que ajude a traduzir a Amazônia e a realidade dos seus povos para outras regiões, com oficinas que estão sendo pensadas para visitantes externos tendo os comunitários como mestres” — Caetano Scannavino, Projeto Saúde e Alegria

Para esse ano, a meta é produzir 300 mil mudas de espécies nativas da Amazônia. No viveiro, já vemos mudas de caju, açaí, pupunha, cacau, madeiras nobres, entre outras.

A construção de um novo modelo de assistência está aqui e já está gerando frutos. Estar juntos nessa parceria é fundamental. — Ladilson Amaral, Sindicato dos Trabalhadores Rurais de Santarém.

A horta orgânica já produz uma série de hortaliças para consumo local, entre eles couve, cenoura, tomate, quiabo, abóbora, pepino, cheiro verde, hortelã, manjericão. Entre um canteiro e outro, trepadeiras como maracujá já começam a dar frutos.
“Isso aqui é nosso! Durante esse período de construção do CEFA, já tivemos muitas oportunidades, foram muitas oficinas, muitas reuniões. É um privilégio ter uma estrutura dessa e muitas coisas que a gente não tinha antes. Vamos ver muita coisa boa ainda!” — Joelma Lopes, representante da comunidade de Carão


Durante a oficina para produção de mel com abelhas amazônicas, na parte prática, participantes construíram e instalaram caixas de abelha que ficam no centro e podem ser replicadas nas comunidades.
Próximos passos e avante!

“ Por que não implantar um pólo universitário aqui dentro? — Dinael Cardoso, presidente da Tapajoara
O CEFA tem como missão fortalecer as comunidades da reserva com o intercâmbio de conhecimentos, experimentações, melhoria das práticas produtivas e projetos de geração de renda das comunidades. A USP, Unicamp e universidades do Pará já desenvolvem trabalhos de pesquisa na reserva.
Hoje, já são mais de 200 estudantes, indígenas e não-indígenas, que deixam a reserva para estudar na Universidade Federal do Oeste do Pará/UFOPA na cidade de Santarém. A proposta de estabelecer um pólo universitário nas instalações do CEFA é amenizar o êxodo da juventude e fortalecer as comunidades.
Também presente no evento, a reitora da UFOPA, Raimunda Monteiro, sinalizou o interesse da universidade do fortalecimento da cooperação com a criação do CEFA:
“As turmas da engenharia florestal já estiveram aqui e abriram para nós a possibilidade de pensar na cooperação entre a universidade e as organizações. Nós hoje podemos afirmar que o CEFA será discutido de uma forma mais orgânica dentro da UFOPA como um espaço para o ensino, a pesquisa e a extensão. — Raimunda Monteiro, reitora da UFOPA
A reitora também citou as ações afirmativas da universidade para aperfeiçoar a inclusão e permanência indígena, quilombola e das populações tradicionais na universidade.
Perspectivas em médio e longo prazo

“O CEFA aposta na restauração das áreas degradadas com a introdução de técnicas sustentáveis de produção” — Maurício Santamaria, ICMBio Resex Tapajós-Arapiuns
Ao promover alternativas produtivas e de geração de renda para os 23 mil moradores da reserva, o centro tem como meta nos próximos anos:
✔ Aumentar produção agroflorestal da reserva, com áreas recuperadas e roçados permanentes (evitando abertura de mais áreas de floresta);
✔ Melhorar oferta de alimentos, de renda familiar e qualidade de vida dos moradores da reserva;
✔ Alavancar cadeias produtivas com escala e empreendimentos sustentáveis.
Reserva Extrativista Tapajós-Arapiuns

Se hoje a Amazônia conta com 75 reservas extrativistas, o que representa menos de 3% da floresta, essa conquista dos povos da floresta pela democracia é ainda recente.
A luta para a criação dessa reserva durou muitos anos, remando contra interesses de empresários locais, madeireiros e até dos poderes municipais e estaduais.
Reserva Extrativista Tapajós-Arapiuns
Com interesse ecológico e social, a Reserva Extrativista Tapajós-Arapiuns foi decretada como Unidade de Conservação na Amazônia no fim de 1998. Seu objetivo é "garantir a exploração auto-sustentável e a conservação dos recursos naturais renováveis tradicionalmente utilizados" pelos 23 mil moradores distribuídos em 74 comunidades agroextrativistas originadas em aldeias indígenas e antigas vilas de missões religiosas.
PDF do Plano de Manejo Reserva Extrativista Tapajós-Arapiuns Volume 1 - Diagnóstico Volume 2 - Planejamento Volume 3 - Anexos Volume 4 - Madeiras
agosto 12th, 2019 at 8:00 pm
Thanks I needed this
outubro 21st, 2021 at 4:46 pm
I am so grateful for your blog article.Much thanks again. Awesome.
outubro 23rd, 2021 at 9:12 am
Hey, thanks for the blog article. Will read on…
outubro 24th, 2021 at 10:51 am
Thank you for your blog post.Really thank you! Keep writing.
outubro 24th, 2021 at 4:02 pm
I really enjoy the post.Thanks Again. Great.
outubro 28th, 2021 at 1:32 pm
Thanks for the blog article.Thanks Again. Will read on…
outubro 30th, 2021 at 1:06 pm
Im thankful for the post.Thanks Again. Keep writing.
outubro 30th, 2021 at 8:08 pm
Thank you for your blog article. Keep writing.
outubro 31st, 2021 at 4:16 am
I really liked your blog.Thanks Again. Much obliged.
outubro 31st, 2021 at 1:24 pm
FRESHCC.RU – We hope you visit our Onlinestore and with full consent buy FreshCC.RU from the Store
outubro 31st, 2021 at 6:07 pm
I really like and appreciate your blog post.Really thank you! Really Great.
novembro 1st, 2021 at 3:53 am
Thanks a lot for the article post.Thanks Again. Keep writing.
novembro 1st, 2021 at 9:22 am
Muchos Gracias for your post.Really looking forward to read more. Keep writing.
novembro 1st, 2021 at 9:05 pm
Really appreciate you sharing this blog post.Much thanks again. Great.
novembro 3rd, 2021 at 8:02 pm
Major thankies for the blog. Want more.
novembro 4th, 2021 at 4:11 pm
Awesome article.Really thank you! Fantastic.
novembro 4th, 2021 at 11:25 pm
A round of applause for your blog post. Awesome.
novembro 5th, 2021 at 7:30 am
I appreciate you sharing this post.Much thanks again. Keep writing.
novembro 5th, 2021 at 4:21 pm
Im obliged for the article post.Thanks Again. Want more.
novembro 7th, 2021 at 8:34 am
Hey, thanks for the blog article.Really thank you!
novembro 7th, 2021 at 5:18 pm
Looking forward to reading more. Great article post. Will read on…
novembro 8th, 2021 at 6:47 pm
I am so grateful for your blog.Really thank you!
novembro 9th, 2021 at 11:12 am
I really like and appreciate your post.Really thank you! Cool.
novembro 9th, 2021 at 4:39 pm
2. Medical
novembro 9th, 2021 at 7:41 pm
I am so grateful for your post. Cool.
novembro 10th, 2021 at 8:19 am
I really liked your blog article. Will read on…
novembro 10th, 2021 at 4:14 pm
Really enjoyed this article.Much thanks again. Keep writing.
novembro 10th, 2021 at 6:30 pm
Enjoyed every bit of your article.Really thank you! Cool.
novembro 10th, 2021 at 8:59 pm
Thanks for the blog article.Really looking forward to read more. Great.
novembro 11th, 2021 at 6:08 am
Thanks for sharing, this is a fantastic post.Really thank you! Fantastic.
novembro 11th, 2021 at 8:36 am
This is one awesome blog article.Really looking forward to read more. Will read on…
novembro 11th, 2021 at 12:51 pm
Awesome article.Really looking forward to read more. Great.
novembro 11th, 2021 at 4:27 pm
Thank you ever so for you blog article. Really Cool.
novembro 11th, 2021 at 7:00 pm
Thanks again for the blog post.Really thank you! Really Cool.
novembro 12th, 2021 at 6:06 am
Fantastic post.Really looking forward to read more. Really Great.
novembro 12th, 2021 at 8:32 am
Really enjoyed this post.Really thank you! Cool.
novembro 12th, 2021 at 10:43 am
Im grateful for the article post. Really Cool.
novembro 12th, 2021 at 3:51 pm
Thanks for the article post.Thanks Again. Much obliged.
novembro 12th, 2021 at 6:26 pm
Really appreciate you sharing this blog.Much thanks again. Will read on…
novembro 12th, 2021 at 8:34 pm
Fantastic blog post.Really thank you! Great.
novembro 13th, 2021 at 6:36 am
Enjoyed every bit of your blog article.Much thanks again. Will read on…
novembro 13th, 2021 at 11:04 am
I value the post.Thanks Again.
novembro 13th, 2021 at 11:21 pm
I really enjoy the blog.Really looking forward to read more. Fantastic.
novembro 14th, 2021 at 5:16 am
Appreciate you sharing, great article post.Really thank you! Great.
novembro 14th, 2021 at 8:04 am
Really appreciate you sharing this article.Much thanks again. Want more.
novembro 14th, 2021 at 1:46 pm
Thanks for the blog article. Fantastic.
novembro 14th, 2021 at 4:47 pm
Looking forward to reading more. Great post.Really thank you! Cool.
novembro 16th, 2021 at 7:11 am
Major thankies for the blog article.Really looking forward to read more. Cool.
novembro 16th, 2021 at 1:46 pm
Really informative blog article.
novembro 16th, 2021 at 4:45 pm
Major thanks for the article post.Thanks Again. Really Cool.
novembro 16th, 2021 at 7:05 pm
Say, you got a nice blog post.Much thanks again. Cool.
novembro 17th, 2021 at 6:11 am
I think this is a real great blog post.Thanks Again. Cool.
novembro 17th, 2021 at 9:43 am
I really enjoy the article post.Really thank you!
novembro 17th, 2021 at 12:16 pm
Very good article post. Fantastic.
novembro 17th, 2021 at 2:03 pm
Thanks-a-mundo for the article post.Thanks Again. Will read on…
novembro 17th, 2021 at 7:36 pm
Im obliged for the blog post. Cool.
novembro 18th, 2021 at 5:30 am
Thank you for your blog.Much thanks again. Will read on…
novembro 18th, 2021 at 7:42 am
Muchos Gracias for your article post. Really Great.
novembro 18th, 2021 at 4:20 pm
Really informative blog.Thanks Again. Great.
novembro 18th, 2021 at 7:38 pm
Major thanks for the article post.Much thanks again. Great.
novembro 20th, 2021 at 12:17 pm
FRESHCC.RU – We have a online store for selling Fresh CCs All Country. Our store is full automatic and high speed
novembro 22nd, 2021 at 12:27 pm
Wow, great article. Really Great.
novembro 22nd, 2021 at 8:11 pm
Hey, thanks for the post.Really thank you! Want more.
novembro 23rd, 2021 at 10:57 am
Mobile phone loan
novembro 23rd, 2021 at 3:12 pm
Relaxing the muscles of a part of the body or the whole body through a series of physical stimuli to muscles and joints.
novembro 24th, 2021 at 5:34 pm
Thanks for the article post.Really looking forward to read more.
novembro 24th, 2021 at 8:03 pm
It is a high-end technology that needs to be able to identify and effectively stimulate the blood vessels, meridians, etc. of the human body.
novembro 25th, 2021 at 8:02 am
Through thorough verification, we select and recommend sites that members can use with confidence.
novembro 25th, 2021 at 11:52 am
Full body massage will be a useful technology in many ways. It is good for relieving stress of friends and family members, and it can also help relieve pain or pain of people around them.
novembro 27th, 2021 at 1:57 pm
Taking advantage of Manchester United’s free kick situation, the crowd that appeared with an unidentified white object was caught by security guards after about 10 seconds of escape.
novembro 27th, 2021 at 4:16 pm
A big thank you for your article.Thanks Again.
novembro 30th, 2021 at 9:49 pm
I truly appreciate this article.Really thank you! Awesome.
dezembro 5th, 2021 at 1:14 pm
Thanks for sharing, this is a fantastic post. Will read on…
dezembro 11th, 2021 at 4:38 pm
Major thanks for the article.Really looking forward to read more. Keep writing.
dezembro 12th, 2021 at 3:37 pm
Thank you for your blog.Much thanks again.
janeiro 16th, 2022 at 12:26 pm
Great article post.Much thanks again. Will read on…
janeiro 27th, 2022 at 10:17 am
Appreciate you sharing, great blog post.Really thank you! Great.
abril 25th, 2022 at 3:06 pm
Wonderful views on that!
maio 20th, 2022 at 6:02 pm
Really enjoyed this post.Really thank you! Keep writing. makaberzux
maio 21st, 2022 at 2:59 pm
Really enjoyed this post.Really thank you! Keep writing. makaberzux
maio 24th, 2022 at 5:04 am
Really enjoyed this post.Really thank you! Keep writing. makaberzux
maio 28th, 2022 at 1:05 am
Really enjoyed this post.Really thank you! Keep writing. makaberzux
agosto 2nd, 2022 at 8:31 pm
Karısına senin amını yırtıcam diyor. Annemin ikinci evliliği.
Sakın kuzenime söyleme hemen yumurtlar. Zenci dayılar kızı perte çıkardı.
Aşkım beni sikerken nazik ol tamam mı.
agosto 9th, 2022 at 11:25 am
Really enjoyed this post.Really thank you! Keep writing. makaberzux